Franciszek Bieliński

Michał Bieliński, wojewoda chełmiński, poślubił Teklę z Pepłowskich w 1735 roku. Ona w wianie wniosła mu dobra kozłowieckie. Ich syn, Franciszek Bieliński, urodził się 21 listopada 1742 roku.

Chrzest odbył się już w Kozłówce i jest to pierwsza wzmianka o wybudowanym tu pałacu. Franciszek odebrał staranne wykształcenie, a już w wieku piętnastu lat został starostą garwolińskim i osieckim, potem starostą czerskim i sztumskim.Brał czynny udział w poselstwie do Francji.

Poślubił Krystynę Sanguszkównę, która urodziła mu sześcioro dzieci. Po śmierci rodziców Franciszek odziedziczył dobra kozłowieckie. Jego stryj, marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński, zmarł w 1766 roku i, ponieważ nie miał syna, spadkobiercą uczynił swego bratankai imiennika.

Franciszek gospodarzył więc w kozłowieckich i otwockich dobrach.

Popierał elekcję Stanisława Augusta Poniatowskiego w 1764 roku. Dwa lata później został odznaczony Orderem Świętego Stanisława.

W 1773 roku w „Wiadomościach Warszawskich” i w „Monitorze” zostały wydrukowane jego listy – ,,Sposób Edukacji w XV listach opisany, które do Komisji Edukacji Narodowej od bezimiennego autora przesłane”.

Zawarta w nich wizja szkolnictwa była, jak na owe czasy, bardzo nowoczesna i stanowiła podwalinę reform pedagogicznych w Polsce. Franciszek Bieliński postulował powszechność nauczania, niezależnie od płciczy stanu społecznego. Wnioskował o oświatę dla chłopów, o podniesienie rzemiosła i handlu, o kształcenie kobiet. ,,Ten, który odłączał kobiety od edukacji publicznej, chciałby zerwać te związki, któremi natura, społeczeństwo i wszelkie prawa łączą w każdym stanie oboją płeć do wspólnych praw i obowiązków” – pisał Bieliński. Obowiązującym językiem nauczania miał być język polski, a edukacja miała być dostosowana do stanu społecznego: szkoły parafialne przeznaczone były dla mieszczan i chłopów, szkoły wojewódzkie – dla szlachty, a seminaria – dla duchownych.

Te poglądy były spójne z oczekiwaniami reformatorów oświaty. Od roku 1776, już jako działacz Komisji Edukacji Narodowej, realizował swoje postulaty, m.in. starał się uporządkować kwestiefinansowania szkolnictwa.

Kolejnym etapem jego kariery było uczestnictwo w Radzie Nieustającej – najwyższym organie władzy rządowo-administracyjnej, w latach 1780–1784, a następnie został pisarzem wielkim koronnym. W 1785 roku otrzymał Order Orła Białego.

Szerokie zainteresowania i wyjątkowa pasja pedagogiczna uczyniły z Franciszka Bielińskiego archeologa-amatora. Podczas podróży do Włoch, w latach 1787–1790, starannie prowadził dzienniki, notatki, listy, stanowiące po dziś dzień wyjątkową dokumentację odkryć archeologicznych. Pozyskał wtedy do swych zbiorów otwockich wspaniałą kolekcję antycznej ceramiki.

Aktywnie uczestniczył w insurekcji kościuszkowskiej, jako komisarz w randze majora, a posiadając duże doświadczenie logistyczne, zajął się stroną szkoleniową i zaopatrzeniową.

Główną siedzibą Franciszka Bielińskiego był pałac w Otwocku, chętnie jednak bywał też w Kozłówce. W 1795 roku zorganizował tu teatr, dla którego dekoracje tworzył uczeń Baciarellego, Józef Wall. W 1799 roku kozłowieckiedobra sprzedał XI ordynatowi na Zamościu, Aleksandrowi Zamoyskiemu.

Franciszek Bieliński zmarł 24 października 1809 roku w Warszawie, a jego pogrzeb stał się patriotyczną manifestacją.

Oprac. Magdalena Pilsak